Naród wiecznych tułaczy

Słowo "żyd" ma w naszych (bardzo nietolerancyjnych) czasach dość negatywne zabarwienie. Kojarzymy ich bowiem z lichwą na olbrzymi procent i bankierstwem. Wielu z nas nie zna jednak dramatycznych dziejów tego narodu. W całej swojej historii,   tułał się poszukując swojego miejsca na świecie. Mimo licznych przeciwności, wielu prześladowań i prób unicestwienia, przetrwał czasy najcięższych prób. Dzięki Bogu, mają teraz swój skrawek ziemi- Państwo Izrael. Żydzi imponowali swoją niezłomną wolą przetrwania wielu cywilizacjom, w tym Imperium Rzymskiemu. Pozwoliło ono więc Izraelowi, jako jednej ze swoich prowincji na czczenie swojego boga i nie uczestniczenie w obrzędach religijnych na cześć bóstw z imperialnego panteonu.

 

 I. Kraj Boga Jahwe.

  a) Od Abrahama...

Zgodnie z informacjami pochodzącymi z Biblii, ojcem narodu żydowskiego był żyjący ok. II tys. p.n.e. Abraham. Z woli Boga, wyruszył on z Mezopotamii do Palestyny, krainy w Kannan, na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego. Według Starego Testamentu, twórcą plemiona Izraelitów był jego syn, zrodzony dzięki boskiej łasce- Izaak. Po śmierci, w wieku 175 lat (!), Abraham został pochowany przez Izaaka i Izmaela obok żony Sary w Hebronie. Abraham doczekał się jednak i wnuka, któremu Bóg nadał imię Izrael. Wszyscy jego potomkowie to właśnie Naród Izraela. 

 b) ...przez Mojżesza...

Wielki głód na ziemiach Kannan, zmusił Żydów do szukania schronienia w Egipcie. Faraonowie początkowo chętnie przyjmowali przybyszów, jednak z czasem ich życie coraz bardziej przypominało niewolniczą pracę. Okres ten zwany "niewolą Egipską" zakończył dopiero Mojżesz. Poprowadził on naród Izraela do "Ziemi Obiecanej"- Palestyny. Egipcjanie wkrótce pożałowali, że ugięli się pod naciskiem Mojżesza i Faraon wysłał armię by sprowadzić ich z powrotem. Hebrajczycy znaleźli się w tragicznej sytuacji i gdyby nie pomoc Boska zginęliby pokonani przez miecze, pełnych nienawiści Egipcjan. Bóg sprawił, że morze się rozstąpiło, Mojżesz i Izraelici uciekli przez jego środek a pogoń zginęła w nieskończonych odmętach powracających na swe miejsce wód. Mojżesz przewodził Izraelowi przez czterdzieści lat wędrówki po pustyni, jednak nie dane mu było wejść do Ziemi Obiecanej, za grzech którego się dopuścił u źródeł Meriba.

 c) ...po Salomona.

W następnych latach nad Izraelitami sądy wykonywali sędziowie. Była to teokracja, a jednocześnie najwcześniejsza demokracja, w której lud wybierał spomiędzy siebie zwierzchników. zagrożone przez Filistynów zjednoczyły się, tworząc państwo, którego pierwszym królem został Saul. Tak powstało Zjednoczone królestwo Izraela. Za panowania drugiego, Dawida (ok. 1006 p.n.e.-970 p.n.e.), Izraelici podporządkowali sobie zbrojnie inne plemiona zamieszkujące tereny Kanaanu (Filistynów, Moabitów i Aramejczyków), podbili znaczne terytoria na północy i południu oraz zdobyli Jerozolimę, ustanawiając ją swą państwową i religijną stolicą. Syn Dawida, Salomon (ok. 971 p.n.e.-931 p.n.e.), sprawował władzę w okresie pokoju i zajął się administracyjnym, gospodarczym oraz prawnym umocnieniem swego państwa. Zadbał o rozwój rolnictwa, wydobycia miedzi, budowę dróg i floty handlowej. Za jego panowania powstała w Jerozolimie wielka Świątynia. Za jego panowania, państwo osiągnęło szczyt potęgi. Po śmierci Salomona nastąpiło podzielenie królestwa na dwa oddzielne: na południowe królestwo Judy (dwa pokolenia) i północne królestwo Izraela (dziesięć zbuntowanych pokoleń pod wodzą Jeroboama I).

 II. Z niewoli w niewolę.

 a) Asyria

W 732 p.n.e. Królestwo Izraela zostało uzależnione, a w roku 722 p.n.e. zajęte przez Asyrię i zyskało suwerenność dopiero po upadku Asyrii w 609 p.n.e.

 b) Babilon

 Królestwo Judy zostało opanowane przez wojska egipskie faraona Necho II, a następnie w 586 p.n.e. zajęte przez króla Babilonu, Nabuchodonozora II. Jerozolima została w 586 p.n.e. zniszczona, Świątynia zburzona, a część elit państwowych i religijnych (ponad 4 tys. osób) uprowadzona w niewolę do Babilonii. 

 c) Grecja

W 332 p.n.e. wojska macedońsko-greckie Aleksandra Macedońskiego podbiły Judeę, która poddała się bez walki. Juda weszła w skład prowincji nazwanej Syrią Dolną, czyli Celesyrią. Stolicą prowincji zostało miasto Samaria. W ramach Celesyrii Juda była autonomiczną eparchią ze stolicą w Jerozolimie. To Grecy zmienili nazwę Judy na Judeę. Przymusowa Hellenizacja budziła opór w ceniących wolność Izraelitach. W 166 p.n.e. wybuchło powstanie. W 152 p.n.e. Syria zawarła porozumienie z Machabeuszami, przyznając Żydom w Judei znaczne przywileje. Powstało Państwo Machabeuszy, które było rozrywane wewnętrznymi sporami i walkami zwalczających się stronnictw. W przebieg tych walk włączyli się Rzymianie, kładąc kres niepodległości Judei.

 d) Imperium Rzymskie

W 63 p.n.e. do Judei (od strony Syrii) wkroczył rzymski legion pod wodzą Pompejusza. Zwolennicy arcykapłana Jana Hirkana II bez walki poddali Jerozolimę. Państwo Machabeuszy przestało istnieć, a Judea znalazła się w strefie bezpośrednich wpływów imperium rzymskiego.

 III. Wieki bez ojczyzny.

Historia narodu Żydowskiego jest pełna tragizmu. Ilekroć los dawał im cień nadziei, wszelkie szanse zaraz były niweczone przez potężniejszych sąsiadów. Widać jednak siłę tej nacji, płynącą z bezgranicznego oddania i lojalności swojemu władcy. Warto zauważyć, jak ogromną rolę w państwie pełniła wiara. To ona jednoczyła rozproszone plemiona i szczepy, oraz zapewniała porozumienie. Tego właśnie porozumienia zabrakło nam w XVIII wieku, gdy chciwe państwa ościenne dzieliły nasz kraj między siebie, rozszarpując go na części.

W cieniu piramid

 W dzisiejszych mediach, Afryka jest kojarzona z obrazem nędzy, biedy i wiecznych napięć w relacjach międzynarodowych. Ironicznie to na tym właśnie kontynencie funkcjonowało pierwsze, najdłużej w historii potężne i niemal niezdobyte imperium położone w północno-wschodniej Afryce w dolinie i delcie Nilu- Starożytny Egipt. Historią tego niesamowitego państwa, historycy fascynowali się już wiele lat przed narodzinami Chrystusa. Jednak to dopiero wiek XIX przyniósł przełom w postaci odczytania pisma egipskiego (Jean-François Champollion, Ippolito Rosellini), co pozwoliło na odszyfrowanie inskrypcji oraz odtworzenie historii politycznej. Powszechne zainteresowanie ówczesnych ośrodków nauki udostępniało wszelkie środki, poświęcone na badanie coraz to nowych wykopalisk. Doprowadziło to do powstania egiptologii- nauki o kulturze Starożytnego Egiptu. Fascynacji Darem Nilu (jak nazywa się czasem owe państwo) nie oparł się Napoleon Bonaparte, który podczas kampanii w Afryce, zakochał się w osiągnięciach starożytnych. Spędził nawet samotnie noc w piramidzie...

    

 I.Uwarunkowania geograficzne.
Wszystkie pierwsze cywilizacje powstawały w dolinach wielkich rzek. Nie inaczej było w przypadku Egiptu. Wielka rzeka Nil, ciągnąca się niemal przez całą Afrykę, dawała mieszkańcom państwa słodką wodę, nawadniała pola i nanosiła żyzny muł rzeczny, służący też do wyrobu materiałów budulcowych.  Specyficzne położenie Egiptu nad żyznym Nilem, otoczonym ze wszystkich stron pustyniami, górami i morzami, sprawiało, że kraj faraonów był wyjątkowo bezpieczny.

 II. Początki potęgi.
Egiptem w czasach starożytnych władało 13 dynastii. Opisanie każde z monarchów byłoby zatem niemożliwe nie tylko przez moje ograniczenia czasowe (nie mam na to stu lat) ale również znacznymi brakami we wiedzy historycznej. Wahania w datowaniu jakiegoś wydarzenia we wczesnych czasach istnienia Starożytnego Egiptu to nawet setki lat. Jest pewność co do tego kto stworzył potęgę tego starożytnego państwa. A było to we wczesnodynastycznym okresie (ok. 3150-2686r. p.n.e.). Egipt dzielił się na Egipt Górny ( dolnym biegu rzeki ) i Egipt Dolny (w delcie Nilu). Oba tereny zjednoczył Menas, założyciel I dynastii. Prawdopodobnie pochodził z niezlokalizowanej dotychczas miejscowości Tinis w Górnym Egipcie. Miał się zasłużyć nie tylko zjednoczeniem kraju, ale również stworzeniem sieci kanałów irygacyjnych i założeniem miasta Memfis (nazwa późniejsza), w którym wzniósł świątynię lokalnego bóstwa, Ptaha. Pochowany w Umm el-Qaab w Abydos. Zakończone lata wojny i agresji między dawnymi wrogami a dzisiejszymi sojusznikami w Dolnym i Górnym Egipcie, ustąpiły miejsca rozkwitowi i umacnianiu wewnętrznemu państwa, przez co stało się sprawną i silną gospodarką. Następcy Menasa dziedziczyli pełne potencjału, potężne imperium.

III. Średnie Państwo i dwa okresy przejściowe.
 a) Pierwszy okres przejściowy (2181-ok. 2133 p.n.e)
Stopniowo pozycja religijna i polityczna faraona w państwie ulegała osłabieniu, a coraz większą rolę zaczęli odgrywać nomarchowie- lokalni urzędnicy. Znów pojawił się coraz wyraźniejszy podział na Egipt Górny i Egipt Dolny. Towarzyszyły temu zjawiska istnego kryzysu kulturowego. Przez dziesiątki lat miały miejsce liczne dewastacje, rabunki grobowców oraz zmiany w literaturze i malarstwie.
 b) Średnie Państwo (ok. 2133-ok. 1786 p.n.e.)
Jedność państwa odtworzył Mentuhotep II z XI dynastii. W czasach Średniego Państwa znacznie rozkwitł handel z Mezopotamią, Cyprem, Kretą, a rzecznikiem egipskim było Byblos, gdzie panowała miejscowa dynastia, posługująca się egipskimi hieroglifami. Charakterystyczne dla tego okresu są podboje o celu głównie ekonomicznym np. utrzymanie szlaków handlowych lub zdobywanie surowców.
 c) Drugi okres przejściowy (ok. 1786-ok. 1567 p.n.e.)
W okresie tym panowali tzw. Hyksosi. Wywodzili się oni prawdopodobnie z ludności azjatyckiej, osiedlającej się już w czasach świetności Średniego Państwa, we wschodniej Delcie Nilu. To pierwsze panowanie obcych władców w Egipcie pozostało na długo w pamięci przyszłych pokoleń. Ahmose ponownie zjednoczył kraj, który wkroczył w tzw. okres Nowego Państwa.

 IV. Nowe Państwo (1550-1070 p.n.e.)
W okresie tym Egipt osiągnął apogeum znaczenia i potęgi, czego wyrazem było narastanie jego ekspansjonistycznych dążeń i rozpoczęciem wielu działań wojennych. Egipcjanie wymusili respektowanie swoich interesów na ludach Azji: Hurytach, Hetytach i Asyryjczykach. Najważniejsi faraonowie z XVIII dynastii, którzy przyczynili się do ekspansji egipskiej, to Totmes I i Totmes III. Jako znaczącą postać wymienić także należy królową Hatszepsut. Egiptolog James Henry Breasted nazwał ją "pierwszą wybitną kobietą w znanej nam historii świata". Co prawda nie wsławiła się wyczynami militarnymi, ale poświęciła się głównie sprawom wewnętrznym państwa wznosząc wiele budowli (m.in. świątynię Milionów Lat w Deir el-Bahari), a także inicjując słynną wyprawę do krainy Punt. Faraon sam stał się kapłanem swojej religii, dążącej – jak sądzi wielu uczonych – do monoteizmu, co spotkało się z bardzo silną opozycją tebańskich kapłanów Amona, których wpływy polityczne i majątki były bardzo duże. Jego następca, Tutanchamon powrócił do doktryny religijnej Teb. Nowe Państwo to nie tylko epoka świetności politycznej i militarnej, ale również niebywałego rozwoju sztuki. W ciągu panowania trzech dynastii od XVIII do XX powstało więcej pomników i budowli, aniżeli w okresach wcześniejszych czy późniejszych.

 V. Epoka grecka – dynastia Lagidów (332–30 p.n.e.)
Trzy wieki pod panowaniem greckiej dynastii zapoczątkował jeden z dowódców Aleksandra Wielkiego – Ptolemeusz syn Lagosa. Panowanie greckie, pomimo, iż wywoływało powstania i bunty, generalnie koncentrowało się wokół Egiptu i władcy dbali o jego interesy polityczne w takim samym stopniu, jak faraonowie w poprzednich wiekach, a więc w tradycyjny sposób dążyli do powiększenia posiadłości egipskich na Bliskim Wschodzie. W II w. p.n.e. nastąpił okres politycznej i ekonomicznej destabilizacji państwa, a południem kraju wstrząsały rewolty. W następnym wieku słabość władzy centralnej trwała nadal. Spowodowana była ona przede wszystkim wewnętrznymi walkami w dynastii Ptolemeuszów o władzę.

 VI. Okres rzymski (30 p.n.e.–395 n.e.)
Po śmierci Kleopatry VII, ostatniej przedstawicielki dynastii Lagidów, Oktawian August przyłączył Egipt do imperium rzymskiego. Ale to już całkiem inna historia.

  VII. Co pozostało?
 Egipt ostatnie rozdziały w swoich dziejach istniał pod greckim i rzymskim zaborem. Kultura znad Nilu powoli przenikała więc w śródziemnomorskie style i wierzenia. Wiele bóstw zostało albo przyjętych do panteonu albo zhellenizowanych. Widać jednak że pojawiły się również monoteistyczne akcenty. Jednym z nich jest bóg Aton, początkowo wyznawany jako jeden z wielu bogów. Faraon Echaton chciał jednak wprowadzić radykalne zmiany religijne, obwołując go jedynym stwórcą i bóstwem. Popadł przez to w niełaskę swoich następców, którzy usiłowali wymazać jego osobę z kart historii. Osiągnięcia naukowe i architektoniczne Egipcjan budziły podziw już wśród starożytnych. Piramidy, jako jedyny z siedmiu cudów świata, przetrwał do naszych czasów. Również wiedza w dziedzinie medycyny imponowała rozległością i dokładnością. Należy tu wspomnieć o Imhotepie- pierwszym znanym światu z imienia lekarzu i geniuszu. Przede wszystkim jednak, cywilizacja starożytnego Egiptu jest doskonałym dowodem na niezrównaną potęgę jedności. To właśnie ona utworzyła silne i zorganizowane państwo. Poczucie wspólnoty i odpowiedzialności za ojczyznę jest więc Egipską receptą na niezwyciężone imperium.

"Najtrudniej jest zacząć!"

Bóg dał szóstego dnia życie pierwszemu człowiekowi. Właśnie w chwili gdy nasz protoplasta lepił nas z błota, czy według teorii ewolucji, nastąpiły na ziemi czasy Homo Sapiens, rozpoczęła się wielka przygoda tego gatunku w dziejach świata. Nadeszła Prehistoria!

Dlaczego PREhistoria?

Mianem historii nazywamy to co się działo po wynalezieniu pisma, czyli podstawowych źródeł dostarczających nam teraz informacje na temat trybu życia, jaki wiedli nasi przodkowie. Wiec okres któremu nadaliśmy ten wdzięczny prefiks, obejmuje lata przed rozpoczęciem starożytności (ok IV tysiąclecia przed Chrystusem). Nie jest on oczywiście pozbawiony mniej, lub bardziej logicznych podziałów. Najbardziej podstawowo prehistorię dzielimy na:

• epoka kamienia - (ok. 2 mln lat- 3400/2000 p.n.e.)
  • paleolit - (ok. 2 mln lat - ok. 11000 p.n.e.)
  • mezolit - (ok. 10000 - ok. 5000 p.n.e.)
  • neolit - (ok. 9000 - ok. 3400/2000 p.n.e.)
• eneolit/chalkolit/epoka miedzi - (ok. 6000 - ok. 3400/2000 p.n.e.)
• epoka brązu - (ok. 3400 - ok. 1200/750 p.n.e.)
• epoka żelaza - (ok. 1200 p.n.e. do starożytności)

  I. Skąd wziął się człowiek?

Człowieka stworzył Pan Bóg. Jakkolwiek banalnie by to nie brzmiało, wziął garść popiołu a Duch Święty tchnął w nią życie. Choć teraz wiemy że proces powstawania gatunku Homo Sapiens był odrobinkę bardziej złożony, pamiętajmy że biblijne wyjaśnienie aż do XIX wieku satysfakcjonowało ludzi. Ewolucja była procesem powolnym, lecz natura wykazała się mistrzowską znajomością swojego kunsztu, tworząc swoje arcydzieło- Człowieka rozumnego. Praludzie oczywiście podróżowali po świecie, począwszy od Afryki, kończąc na przeprawie przez zamarzniętą cieśninę Beringa do Ameryk, zasiedlając każdy kontynent na globie (no, może poza Antarktydą...).

  II. Rewolucja neolityczna. (10000-4000r. pne.)

Mianem "rewolucji neolitycznej" nazywamy skok rozwojowy ludzkiej cywilizacji w epoce kamienia gładzonego (neolitu). To wtedy właśnie ludzie ujarzmili Matkę Ziemię i kończyli koczowniczy tryb życia, na rzecz uprawy roli i hodowli zwierząt. Miała ona swój początek na bliskim wschodzie w tzw. Żyznym Półksiężycu, tam występowałby dzikie odmiany pszenicy. Tamtejsi mieszkańcy nauczyli się ją rozsiewać i zakładali pierwsze pola uprawne. Równie ważne było udomowienie bydła oraz innych zwierząt domowych. Pierwszym towarzyszem człowieka prehistorycznego stał się pies domowy. Potomek wilka został całkowicie obłaskawiony przez ludzi ok 15 000 lat temu. Z czasem oswoiliśmy też inne, dobrze nam znanych ze wsi i gospodarstw, boskie twory. Przykładowo na terenie Chin żyły dziki, które na skutek gościnności tubylców, podchodziły coraz bliżej i bliżej ich domostw. Z czasem całkowicie przyzwyczaiły się do ludzkich siedzib. Podobnie potoczyły się na terenie dzisiejszego Kazachstanu dzieje konia Przewalskiego, znanego nam dzisiaj jako koń domowy. Skutkami rewolucji neolitycznej były więc przede wszystkim: osiadły tryb życia, początek rolnictwa, hodowla zwierząt, wytwarzanie tzw. produktów wtórnych chowu, rozwój handlu i usług, oraz  profesjonalizacja życia społecznego.                               

 III. Epoka brązu i epoka żelaza.

Nie wiemy niestety w jaki sposób człowiek odkrył, że z miedzi można wykonywać proste narzędzia. Używał do tego tygla- specjalne naczynie do wytopu metali. Wyroby były doskonalsze niż z kamienia. Pewnego razu zdarzyło się że do wrzącej miedzi wpadła grudka cyny. Okazało się że wykonane z tego materiału twory są twardsze i wytrzymalsze. Tym doskonałym stopem był brąz. Główne dziedziny gospodarki podczas tej epoki to; rolnictwo, hodowla bydła i pasterstwo. Po Epoce Brązu nastąpiła Epoka Żelaza, której nazwa wywodziła się od głównego surowca z którego wytwarzano narzędzia - żelaza. 

 IV.  Co pozostało?

Jako że chcę by blog pokazywał to co ostało się po naszych przodkach, muszę się sporo namęczyć. Ciężko znaleźć coś co zaniknęło z użycia od czasów prehistorycznych. Ewentualnie zostało zastąpione doskonalszą wersją ale nie zapomniane. W prehistorii człowiek nauczył się nie tylko polować oraz uprawiać zboża i paść bydło, okres ten stanowił podstawę kształtowania się zgrupowań, plemion. Do dziś zachowało się kilka prehistorycznych osad. Wtedy pojawiły się więc podstawy społeczne, pierwsze normy i prawa.